Lãnh thổ Việt Nam có hình chữ S trải dài từ vĩ độ 8⁰27’ Nam (từ Mũi Cà Mau) đến 23⁰23’ Bắc (đỉnh đầu Lũng Cú, huyện Đồng văn, tỉnh Hà Giang). Như vậy, đất nước Việt Nam chúng ta nằm trọn trong vùng nội chí tuyến Bắc bán cầu. Tiêu biểu cho chế độ mặt trời vùng nội chí tuyến là hiện tượng mặt trời đi qua thiên đỉnh 2 lần trong năm, và độ cao mặt trời (Ho) quanh năm rất lớn từ 46⁰ đến 90⁰; vì thế năng lượng bức xạ mặt trời nhận được rất nhiều, quyết định đến đặc tính nhiệt đới của khí hậu. Nước ta thuộc vùng nội chí tuyến, một năm có 2 lần mặt trời đi qua thiên đỉnh (mặt trời chiếu thẳng góc xuống mặt đất); ở tất cả các vùng của cả nước hiện tượng này thể hiện rất rõ, nhưng do Việt nam nằm kéo dài theo phương kinh tuyến và chênh lệch khá nhiều về vĩ độ, nên khoảng cách giữa 2 lần qua thiên đỉnh của mặt trời ở nước ta không đồng nhất giữa các vùng, miền và ngắn dần từ Nam ra Bắc; biến thiên các yếu tố khí hậu từ dạng kép (2 Max - cực đại, 2 Min - cực tiểu) sang dạng đơn (1 Max, 1 Min). Càng đi lên phía Bắc, hai lần có nhiệt độ tối cao và 2 lần có nhiệt độ tối thấp lại càng gần nhau hơn.

Sơ đồ quỹ đạo của trái đất và phân chia mùa (Ảnh minh họa)

          Khu vực thành phố Hà Nội (xung quanh vĩ độ 21⁰ vĩ Bắc), mặt trời 2 lần đi qua thiên đỉnh, độ cao mặt trời (Ho) đạt 88⁰-89⁰ tạo ra 2 đợt nắng nóng kéo dài, mỗi đợt kéo dài vài ngày và có ảnh hưởng đến thời tiết, khí hậu địa bàn tới các tỉnh lân cận; đợt nắng, nóng đỉnh điểm thứ nhất xảy ra trước hoặc sau ngày 27/5 một vài ngày và đợt nắng nóng đỉnh điểm thứ 2 xảy ra trước hoặc sau ngày 18/7.

          Đối với tỉnh Hà Giang (trải dài từ 22⁰23’-23⁰23’ vĩ độ Bắc), mặt trời đi qua thiên đỉnh 1 lần trong năm (mặt trời chiếu thẳng góc xuống mặt đất), vào những ngày cận của ngày 21/6 độ cao mặt trời (Ho) xấp xỉ 89⁰ tạo ra những ngày nắng nóng, đỉnh điểm trên địa bàn tỉnh Hà Giang. Thời tiết nắng nóng, nhiệt độ cao kéo dài làm cơ thể mất nước và muối khoáng, làm ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe của mọi người; cảm nhiệt, say nắng có thể xảy ra khi cơ thể mất khả năng cân bằng nhiệt, tự làm mát. Trong những ngày trời nắng nóng, mọi người cần sắp xếp làm các công việc phải làm ngoài trời vào sáng sớm hoặc buổi chiều muộn khi nhiệt độ ngoài trời mát mẻ hơn; nên uống nhiều nước hơn mức bình thường, bổ sung nước trái cây tươi để tăng cường vitamin. Những ngày nắng nóng, vật nuôi, cây trồng bị thiếu nước, động vật có thể đột quỵ do nhiệt hoặc dễ mắc bệnh, để phòng tránh cần phải cung cấp kịp thời và đủ nước cho cây trồng, vật nuôi; đồng thời cần phải tăng cường công tác cảnh báo phòng, chống cháy rừng./.

          Cao Hồng Kỳ, Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT Hà Giang