Trong khuôn khổ của Dự án “Thúc đẩy công khai, minh bạch và công bằng trong chia sẻ nguồn thu từ khai thác khoáng sản ở cấp địa phương, tại tỉnh Hà Giang và tỉnh Quảng Trị” do Oxfam tại Hà Nội và Liên minh Khoáng sản hỗ trợ. Ngày 13/10/2017, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (UB MTTQVN) tỉnh Hà Giang đã phối hợp với Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật (KH&KT) Hà Giang tổ chức Hội nghị chuyên đề “Chia sẻ và cung cấp thông tin về công tác quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn thu phí bảo vệ môi trường (BVMT) trong khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh Hà Giang.

          Dự Hội nghị có đồng chí Vương Thị Bích Thủy, Phó Chủ tịch UB MTTQVN tỉnh Hà Giang, đồng chí Cao Hồng Kỳ, Chủ tịch Liên hiệp các Hội KH&KT tỉnh Hà Giang (đồng chủ trì Hội nghị); đại diện các Ban chuyên môn của UBMTTQ tỉnh Hà Giang; Lãnh đạo, đại diện một số Sở, ban ngành, đoàn thể của tỉnh: Sở Tài chính, Sở Tài nguyên và Môi trường, Cục Thuế tỉnh, Hội Nông dân tỉnh, Hội Liên hiệp Phụ nữ tỉnh; Lãnh đạo UBND huyện Yên Minh; Lãnh đạo một số phòng ban chức năng của huyện Bắc Mê và huyện Yên Minh: Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Tài chính Kế hoạch huyện Bắc Mê và huyện Yên Minh nơi có nhiều doanh nghiệp khai thác khoáng sản đang hoạt động.

Toàn cảnh Hội nghị chia sẻ thông tin về thu - chi nguồn thu phí BVMT khai thác khoáng sản

          Khai thác khoáng sản thường gây ra những tác động tiêu cực đối với môi trường và xã hội tại địa phương nơi có hoạt động khai thác khoáng sản. Theo quy định của pháp luật hiện hành, nguồn thu ngân sách từ hoạt động khai thác khoáng sản bao gồm trên 15 mục thu khác nhau và cơ bản các khoản thu đó đều trích lại một phần hoặc toàn bộ cho ngân sách địa phương (trừ thu từ dầu, khí). Trong đó, thuế tài nguyên và phí BVMT là những khoản thu chính đối với hoạt động khai thác khoáng sản và đóng góp đáng kể cho ngân sách địa phương. Phí BVMT được bắt đầu thu từ năm 2006, góp phần tạo nguồn lực tài chính để bù đắp cho các tổn hại về mặt môi trường, xã hội do hoạt động khai thác khoáng sản gây ra.

          Quyền lợi của địa phương và người dân địa phương nơi có khoáng sản được khai thác đã được quy định tại Điều 5 của Luật Khoáng sản năm 2010 và Điều 15, Điều 16 của Nghị định 158/2016/NĐ-CP ngày 29/11/2016 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Khoáng sản. Quy định về công khai, quản lý và sử dụng phí BVMT đối với khai thác khoáng sản và trách nhiệm của các cấp, các ngành về công khai thông tin liên quan đến phí BVMT được quy định chi tiết tại Điều 8 Nghị định 164/2016/NĐ-CP ngày 24/12/2016 của Chính phủ về phí bảo vệ môi trường đối với khai thác khoáng sản.

          Trên địa bàn tỉnh Hà Giang, quy định chi tiết về phí BVMT đối với khai thác khoáng sản đã được HĐND tỉnh ban hành tại các Nghị quyết số: 190/2015/NQ-HĐND ngày 07/7/2015; số 22/2016/NQ-HĐND ngày 21/7/2016;  số 71/2017/NQ-HĐND ngày 24/4/2017. Tuy nhiên, việc thực hiện chính sách, pháp luật BVMT của các cấp, các ngành trong tỉnh còn nhiều vấn đề bất cập; việc phân bổ, sử dụng nguồn thu từ khai thác khoáng sản trong thời gian qua chưa được kiểm soát công khai, minh bạch. Thực trạng này đã gây ra nhiều vấn đề về môi trường và xã hội tại cộng đồng dân cư nơi hoạt động khai thác khoáng sản.

Các đại biểu thảo luận về bất cập trong quản lý, phân bổ sử dụng nguồn thu phí BVMT

          Nhằm đánh giá việc chấp hành, thực thi chính sách, pháp luật về BVMT trong khai thác khoáng sản của các cơ quan nhà nước, các tổ chức, doanh nghiệp hoạt động khoáng sản trên địa bàn tỉnh; đánh giá kết quả thực hiện công khai, minh bạch trong việc thu nộp, phân bổ và sử dụng nguồn thu phí BVMT trong khai thác khoáng sản tại cơ sở. Từ đó, chỉ ra những mặt còn tồn tại trong công tác quản lý nhà nước về tài nguyên khoáng sản và BVMT của các cấp, các ngành; đồng thời đưa ra các giải pháp thiết thực góp phần nâng cao hiệu quả công tác quản lý tài nguyên khoáng sản và BVMT trong lĩnh vực khai thác khoáng sản, từng bước thực hiện công khai, minh bạch và công bằng trong chia sẻ nguồn thu từ khai thác khoáng sản ở cấp địa phương. Ban Thường trực UB MTTQVN tỉnh Hà Giang và Liên hiệp các Hội KH&KT Hà Giang phối hợp tổ chức Hội nghị chuyên đề “Chia sẻ, cung cấp thông tin về công tác quản lý, phân bổ sử dụng nguồn thu phí BVMT trong khai thác khoáng sản” trên địa bàn tỉnh.

          Để đảm bảo quyền lợi của địa phương và người dân địa phương nơi có khoáng sản được khai thác; từng bước thực hiện công khai, minh bạch trong công tác quản lý, phân bổ sử dụng nguồn thu phí BVMT trong khai thác khoáng sản; để đảm bảo việc sử dụng phí BVMT đạt hiệu quả, đúng quy định của pháp luật nhà nước hiện hành, chủ trì Hội nghị đưa ra một số nhận xét:

Các cơ quan, ban ngành của tỉnh, huyện trong năm qua đã quan tâm, chú trọng đến công tác quản lý về tài nguyên khoáng sản và BVMT trên địa bàn tỉnh theo quy định của pháp luật; công tác thu phí BVMT đối với khai thác khoáng sản trong năm 2016 và 8 tháng đầu năm 2017 đều thực hiện đạt và vượt so với dự toán mà UBND tỉnh giao, góp phần tăng thu cho ngân sách nhà nước trên địa bàn tỉnh. Tuy nhiên, do một số nguyên nhân khách và chủ quan, các cơ quan, ban ngành của tỉnh, huyện chưa thực hiện công khai minh, bạch thông tin về thu, quản lý, phân bổ sử dụng phí BVMT đúng mục đích để đầu tư cho các dự án: phòng ngừa, khắc phục suy thoái, ô nhiễm môi trường, giữ gìn vệ sinh, bảo vệ và tái tạo cảnh quan môi trường tại địa phương nơi diễn ra khai thác khoáng sản.

          Ban Thường trực UBMTTQVN tỉnh Hà Giang, Liên hiệp các Hội KH&KT Hà Giang đưa ra một số khuyến nghị để cải thiện tình trạng trên như sau: 

          1. Các cơ quan thuế cấp tỉnh/huyện cần thực hiện trách nhiệm công khai, minh bạch thông tin về tình hình thu, nộp phí BVMT đối với khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh, huyện theo quy định của nhà nước hiện hành.

          2. UBND các huyện, trong đó có huyện Bắc Mê và huyện Yên Minh (địa bàn có nhiều doanh nghiệp đang hoạt động khai thác khoáng sản) cần phải có các giải pháp cam kết nhằm cải thiện việc quản lý, phân bổ, sử dụng nguồn thu phí BVMT trên địa bàn huyện đảm bảo theo đúng nguyên tắc quy định của pháp luật nhà nước hiện hành; đảm bảo phí BVMT đối với khai thác khoáng sản phải được sử dụng đúng mục đích và sử dụng trực tiếp cho các dự án cải tạo môi trường tại địa phương nơi có hoạt động khai thác khoáng như là: Dự án cung cấp nước cho sản xuất và nước sạch cho sinh hoạt cho người dân địa phương, dự án cải tạo, khắc phục hậu quả môi trường do hoạt động khai thác khoáng sản gây ra; dự án hỗ trợ phát triển kinh tế - xã hội cho địa phương nơi khai thác khoáng sản.

          3. Hàng năm, các dự án cải tạo, khắc phục hậu quả môi trường do Tỉnh, Huyện làm chủ đầu tư trên địa bàn xã cần phải được công khai để cộng đồng người dân địa phương được biết và tham gia phối hợp giám sát.

          4. Đề nghị HĐND tỉnh, HĐND huyện hàng năm cần có kế hoạch giám sát chuyên đề về quản lý, phân bổ và sử dụng nguồn thu phí BVMT trong khai thác khoáng sản trên địa bàn tỉnh, huyện để đảm bảo nguyên tắc công khai minh bạch, hiệu quả nguồn thu phí BVMT theo quy định của pháp luật và theo Nghị quyết của HĐND tỉnh Hà Giang đã ban hành.

Cao Hồng Kỳ, Chủ tịch Liên hiệp hội Hà Giang