Một Hội thảo truyền thông và phổ biến kiến thức. Ảnh minh họa

Trong chiến lược phát triển KH&CN Việt Nam giai đoạn 2011-2020 đã xác định hoạt động tuyên truyền, phổ biến KH&CN là một trong 6 giải pháp chủ yếu để phát triển KH&CN Việt Nam: “Đẩy mạnh hoạt động truyền thông và tuyên truyền sâu rộng trong xã hội, đặc biệt là trong các doanh nghiệp về chủ trương, chính sách, pháp luật về KH&CN, về vai trò động lực then chốt của KH&CNđối với sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước nhằm nâng cao tinh thần tự lực, tự cường, sự đồng thuận và ủng hộ mạnh mẽ của cả hệ thống chính trị đối với hoạt động khoa học và công nghệ; tạo không khí thi đua lao động sáng tạo, nghiên cứu, ứng dụng KH&CN trong hoạt động sản xuất, kinh doanh và mọi lĩnh vực của đời sống xã hội; nâng cao tinh thần trách nhiệm của tổ chức, cá nhân hoạt động KH&CN đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc.”

Một vai trò trọng yếu khác của truyền thông KH&CN là phổ biến, đưa nhanh các tiến bộ KH&CN vào thực tiễn sản xuất và đời sống. Trong Chiến lược phát triển KH&CN Việt Nam giai đoạn 2011-2020 cũng nhấn mạnh cần:  “Nhân rộng và tăng cường mô hình phổ biến kiến thứcKH&CN  phục vụ phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới tại các địa phương.”

Đặc biệt, hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN đã được quy định rõ trong Luật KH&CN năm 2013. Theo đó “Nhà nước đầu tư, khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư, phát triển truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN; đã giao Bộ KH&CN chủ trì, phối hợp với Liên hiệp các Hội KH&KT Việt Nam, cơ quan, tổ chức có liên quan xây dựng kế hoạch 5, hàng năm về công tác truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN”. Trên cơ sở các quy định pháp luật hiện hành, mới đây Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam đã tổ chức Hội thảo khoa học lấy ý kiến của các Hội thành viên, các nhà khoa học tham gia ý kiến vào dự thảo Kế hoạch truyền thông, phổ biến kiến thức thuộc Hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật từ Trung ương xuống các địa phương, làm cơ sở trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt. Trong Kế hoạch thực hiện đột phá về ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ vào sản xuất và đời sống tỉnh Hà Giang giai đoạn 2016-2020 của UBND tỉnh Hà Giang (Kế hoạch số 120/KH-UBND ngày 20/5/2016) theo tinh thần Nghị quyết Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2015-2020 đã giao cho các sở, ngành liên quan “thường xuyên thông tin, tuyên truyền về ứng dụng và kết quả ứng dụng tiến bộ KH&CN vào sản xuất của tỉnh”

Hoạt động truyền thông và phổ biến kiến thức KH&CN thuộc nhiệm vụ của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh (được quy định tại Quyết định số 214/QĐ-UBND ngày 06/01/2017 của UBND tỉnh). Thời gian qua, với chức năng nhiệm vụ được giao, Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật tỉnh đã nỗ lực cố gắng thúc đẩy hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN; chủ động phối hợp với các hội thành viên, các tổ chức phi chính phủ... triển khai bước đầu đạt kết quả hoạt động này. Tuy nhiên, hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN tỉnh Hà Giang còn có những bất cập, chưa hình thành được ấn phẩm, bản tin truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN; các hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức chủ yếu được tuyên truyền qua các kênh: Trang thông tin điện tử; tập huấn, hội nghị, hội thảo khoa học, các phương tiện thông tin đại trúng... nhưng chưa phong phú, chưa phản ánh kịp thời hoạt động KH&CN thực tiễn đang diễn ra trên địa bàn tỉnh, chưa đáp ứng được nhu cầu thông tin về KH&CN cho đại đa số quần chúng nhân dân; tính chuyên nghiệp của truyền thông KH&CN còn yếu; hoạt động giới thiệu những thành tựu, kết quả KH&CN, tuyên truyền, vận động ứng dụng tiến bộ KH&CN chưa thực sự hiệu quả;...

Về nguyên nhân, có thể nhận định trên một số phương diện như: (i) Chưa có cơ chế chính sách đủ mạnh riêng cho hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN từ cấp Trung ương xuống các địa phương; Điều 48, Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013 đã được quy định rõ, xong đến nay, kế hoach truyền thông, phổ biến kiến thức vẫn chưa được thống nhất trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Đây là nguyên nhân căn bản ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức tại các địa phương; (ii) Công tác truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN là lĩnh vực chuyên sâu, có tính chuyên môn hóa cao, trong khi đó người làm công tác truyền thông lại ít và chưa am hiểu sâu về lĩnh vực KH&CN; có người hiểu rõ về chuyên môn lĩnh vực KH&CN lại chưa có nghiệp vụ về truyền thông và còn chưa dành nhiều thời gian tâm huyết cho việc truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN qua phát hiện thực tiễn; (iii) Nguồn kinh phí cho hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN còn rất hạn chế chưa đáp ứng được so với yêu cầu; (iv) Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng trong hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức của một số tổ chức, cá nhân còn chưa rõ, mức độ ủng hộ triển khai hoạt động còn hạn chế; (v) Đơn vị được giao trách nhiệm triển khai các hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN mới được thành lập thời gian ngắn, kinh nghiệm tổ chức triển khai chưa nhiều..

Trong bối cảnh Đảng bộ và Nhân dân các dân tộc tỉnh Hà Giang đang nỗ lực thực hiện hoàn thành các mục tiêu, nhiệm vụ Nghị quyết Đảng bộ tỉnh lần thứ XVI, nhiệm kỳ 2016-2021 đã đề ra, trong đó có “khâu đột phá về ứng dụng khoa học kỹ thuật và công nghệ vào sản xuất và đời sống” thì hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức khoa học và công nghệ với các nội dung về truyền tải chủ trương, đường lối, nghị quyết Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước về KH&CN; về tri thức mới; tiến bộ kỹ thuật mới; cách làm hay về ứng dụng KH&CN vào thực tiễn sản xuất và đời sống, tạo sức lan tỏa, tạo động lực thúc đẩy phát triển kinh tế- xã hội trên địa bàn tỉnh... càng trở nên cấp thiết và là yêu cầu đòi hỏi của thực tiễn.

Để hoạt động này từng bước đạt hiệu quả, đáp ứng yêu cầu thực tiễn, với chức năng, nhiệm vụ được giao, trong thời gian tới thiết nghĩ Hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật cần triển khai tốt một số nội dung chủ yếu sau:

Thứ nhất: hệ thống Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật từ trung ương xuống địa phương cần khẩn trương phối hợp với các cơ quan liên quan, nghiên cứu trình cấp có thẩm quyền xem xét phê duyệt Kế hoạch truyền thông, phổ biến kiến thức của Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật theo Luật Khoa học và Công nghệ làm căn cứ thực hiện đạt kết quả theo lộ trình.

Thứ hai: trong bối cảnh cơ chế, chính sách cho hoạt động truyền thông và phổ biến kiến thức KH&CN còn chưa được cụ thể hóa một cách hệ thống, với chức năng, nhiệm vụ được giao, cần nghiên cứu đề xuất với tỉnh, các bộ ngành trung ương giao nhiệm vụ phổ biến kiến thức hàng năm để thực hiện theo hướng đa dạng hóa các kênh truyền thông như: tập huấn, hội thảo khoa học; diễn đàn hay các tập san, chuyên trang, chuyên mục..

Thứ ba: từng bước huy động nguồn lực tăng cường nguồn lực chuẩn bị tốt cho hoạt động truyền thông, phổ biến kiến thức như: tăng cường kỹ năng nghiệp vụ truyền thông, phổ biến kiến thức; đầu tư cơ sở hạ tầng truyền thông...

Thứ tư: nhà nước cần quan tâm đầu tư, tạo ra nguồn lực nhất định cho truyền thông như: bố trí kinh phí truyền thông, phổ biến kiến thức thông qua: (i) các nhiệm vụ KHCN hạng mục công bố kết quả nghiên cứu; (ii) Hoạt động quản lý KH&CN tuyến huyện/thành phố và cơ sở; (iii) Hoạt động khuyến nông, khuyến lâm… nhằm đẩy nhanh việc truyền tải thông tin, kiến thức KHCN tới đại đa số người dân, đặc biệt vùng sâu vùng xa. Bên cạnh đó cần quan tâm hỗ trợ đào tạo; tăng cường cơ sở vật chất cho công tác truyền thông và phổ biến kiến thức ở cơ sở.

Thứ năm: cơ quan quản lý nhà nước về KH&CN cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan truyền thông xây dựng những chương trình, hoạt động thu hút được sự quan tâm của toàn xã hội về hiệu quả ứng dụng các kết quả khoa học và công nghệ; tổng kết, đánh giá ghi nhận của xã hội về sự tác động của KH&CN tới sự phát triển kinh tế xã hội… khi đó, truyền thông, phổ biến kiến thức KH&CN mới thực sự được thúc đẩy./.

                                                                                                Tô Hiện.